Έντονα συναισθήματα φόβου και απομόνωσης,
αλλά και ένα μικρό φως ελπίδας
I. Όταν οι άντρες χτυπούν κρυφά τις γυναίκες
Η ενδοοικογενειακή βία, ειδικά όταν αφορά άντρες που εμφανίζονται ως οικογενειάρχες, είναι ένα σοβαρό και ευαίσθητο θέμα. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου άντρες παρουσιάζουν μια εικόνα υποδειγματικού πατέρα ή συζύγου προς τα έξω, αλλά κρυφά κακοποιούν τις συζύγους τους. Αυτή η μορφή βίας μπορεί να είναι σωματική, ψυχολογική, ή και λεκτική, και έχει καταστροφικές συνέπειες για τα θύματα, αλλά και για τα παιδιά που ενδεχομένως γίνονται μάρτυρες τέτοιων καταστάσεων.
Ο κύκλος της βίας συχνά επαναλαμβάνεται, με περιόδους ηρεμίας να ακολουθούνται από νέες εκρήξεις βίας. Η κοινωνία οφείλει να ενημερωθεί και να δράσει, προσφέροντας υποστήριξη στα θύματα και αντιμετωπίζοντας την κακοποίηση με σοβαρότητα. Οι γυναίκες που βιώνουν τέτοιες καταστάσεις πρέπει να γνωρίζουν πως υπάρχουν δομές υποστήριξης, γραμμές βοήθειας και νομική προστασία.
Η κακοποίηση μέσα στην οικογένεια δεν πρέπει να παραμένει κρυφή, καθώς δεν υπάρχει καμία δικαιολογία για τη βία.
II. Πώς μπορούν να αποκαλυφθούν αυτοί οι άντρες
Η αποκάλυψη της ενδοοικογενειακής βίας από έναν άντρα που εμφανίζεται ως «οικογενειάρχης» μπορεί να είναι δύσκολη λόγω της κρυφής φύσης της και της πίεσης που ασκείται στα θύματα για να διατηρήσουν την εικόνα της «τέλειας» οικογένειας. Ωστόσο, υπάρχουν συγκεκριμένα βήματα που μπορούν να βοηθήσουν στην αποκάλυψη της κακοποίησης:
- Δημιουργία ασφαλούς χώρου για το θύμα: Οι γυναίκες που βιώνουν κακοποίηση συχνά φοβούνται τις συνέπειες της αποκάλυψης. Είναι σημαντικό να τους δοθεί ένα ασφαλές περιβάλλον για να μιλήσουν, είτε αυτό είναι ένα φιλικό πρόσωπο, ένας συγγενής, ή ένας επαγγελματίας (ψυχολόγος ή κοινωνικός λειτουργός).
- Σημάδια κακοποίησης: Αναγνωρίστε τα σωματικά ή συναισθηματικά σημάδια κακοποίησης, όπως ανεξήγητες μελανιές, απότομες αλλαγές στη συμπεριφορά, απομόνωση από φίλους και συγγενείς, ή συχνές δικαιολογίες για τραυματισμούς.
- Συζήτηση με προσοχή: Εάν υποψιάζεστε ότι μια γυναίκα υφίσταται βία, μιλήστε της με κατανόηση και χωρίς κριτική. Μην την πιέσετε να μιλήσει, αλλά δείξτε ότι είστε διαθέσιμοι να την ακούσετε όταν είναι έτοιμη.
- Καταγραφή της συμπεριφοράς του δράστη: Οι δράστες συχνά παρουσιάζονται διαφορετικοί δημόσια και ιδιωτικά. Εάν το θύμα αισθάνεται ασφαλές, μπορεί να καταγράψει τη συμπεριφορά του δράστη (με φωτογραφίες, μηνύματα, ή άλλες αποδείξεις) για να έχει στοιχεία όταν έρθει η ώρα της αποκάλυψης.
- Αναζήτηση βοήθειας από ειδικούς: Υπάρχουν γραμμές βοήθειας και δομές υποστήριξης για κακοποιημένες γυναίκες. Σε συνεργασία με ειδικούς, το θύμα μπορεί να λάβει συμβουλές για το πώς να κινηθεί με ασφάλεια. Στην Ελλάδα, το 15900 είναι η γραμμή υποστήριξης για την ενδοοικογενειακή βία.
- Νομική προστασία: Εάν η κατάσταση είναι επικίνδυνη, το θύμα μπορεί να ζητήσει νομική προστασία (π.χ., ασφαλιστικά μέτρα ή καταγγελία στην αστυνομία). Η διαδικασία αυτή μπορεί να υποστηριχθεί από δικηγόρους και κοινωνικές υπηρεσίες.
- Συνεργασία με τις αρχές: Εάν η βία αποδεικνύεται, η συνεργασία με την αστυνομία και άλλες αρχές είναι απαραίτητη για την προστασία του θύματος και της οικογένειας.
Η αποκάλυψη της κακοποίησης είναι ένα δύσκολο και επικίνδυνο βήμα για πολλές γυναίκες, αλλά με υποστήριξη και ασφάλεια, μπορεί να γίνει η αρχή για να σπάσει ο κύκλος της βίας.
III. Τι γίνεται όταν ο άντρας είναι οικονομικά ευκατάστατος και ο κοινωνικός περίγυρος τον καλύπτει
Όταν ένας άντρας με οικονομική δύναμη και κοινωνική επιρροή κακοποιεί τη γυναίκα του και ο περίγυρός του τον καλύπτει, η κατάσταση γίνεται ακόμα πιο δύσκολη για το θύμα. Η επιρροή που έχει ο δράστης μπορεί να αποθαρρύνει το θύμα από το να ζητήσει βοήθεια, αφού φοβάται ότι κανείς δεν θα την πιστέψει ή ότι ο δράστης θα χρησιμοποιήσει τις διασυνδέσεις του για να την απομονώσει. Ωστόσο, υπάρχουν τρόποι με τους οποίους το θύμα μπορεί να κινηθεί προσεκτικά και μεθοδικά:
1. Αναζήτηση υποστήριξης έξω από τον κύκλο του δράστη
- Είναι σημαντικό το θύμα να αναζητήσει βοήθεια από άτομα εκτός του κοινωνικού ή επαγγελματικού περιβάλλοντος του δράστη, όπως ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς ή οργανισμούς που ειδικεύονται στην ενδοοικογενειακή βία. Αυτοί οι άνθρωποι είναι εξουσιοδοτημένοι να βοηθήσουν και να προσφέρουν συμβουλές χωρίς να επηρεάζονται από την επιρροή του δράστη.
2. Νομική προστασία και καταγγελία
- Παρά την επιρροή που μπορεί να έχει ο δράστης, το νομικό σύστημα και οι αρμόδιες αρχές μπορούν να παρέχουν προστασία. Η καταγγελία μπορεί να γίνει με ανωνυμία ή με τη βοήθεια δικηγόρου για να διασφαλιστεί ότι θα τηρηθούν τα δικαιώματα του θύματος. Εάν ο άντρας προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει τις διασυνδέσεις του για να επηρεάσει το αποτέλεσμα, είναι δυνατό να ζητηθεί προστασία από δικαστικές ή αστυνομικές αρχές που δεν έχουν άμεση σχέση με αυτόν.
3. Συλλογή αποδεικτικών στοιχείων
- Το θύμα μπορεί να συλλέγει αποδείξεις της κακοποίησης, όπως φωτογραφίες, μηνύματα, ηχογραφήσεις ή μαρτυρίες από άτομα που γνωρίζουν την κατάσταση. Αυτές οι αποδείξεις μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της πίεσης από τον περίγυρο του δράστη.
4. Επικοινωνία με οργανώσεις προστασίας γυναικών
- Υπάρχουν οργανώσεις που προσφέρουν προστασία, συμβουλές και καταφύγια για γυναίκες που είναι θύματα βίας. Σε περιπτώσεις όπου ο δράστης έχει κοινωνική και οικονομική ισχύ, αυτές οι οργανώσεις μπορούν να προσφέρουν ανώνυμη στέγαση και προστασία μέχρι το θύμα να μπορέσει να βγει από την επικίνδυνη κατάσταση.
5. Μυστική προετοιμασία για διαφυγή
- Εάν η κατάσταση είναι επικίνδυνη, το θύμα μπορεί να σχεδιάσει μια μυστική διαφυγή. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την εύρεση ασφαλούς καταφυγίου, την προετοιμασία των απαραίτητων εγγράφων, χρημάτων και νομικών διαδικασιών για να φύγει από τον κακοποιητικό γάμο με ασφάλεια.
6. Χρήση των μέσων ενημέρωσης ή κοινωνικών δικτύων
- Εάν ο άντρας έχει μεγάλη κοινωνική επιρροή, το θύμα μπορεί να σκεφτεί να χρησιμοποιήσει τα μέσα ενημέρωσης ή τα κοινωνικά δίκτυα ως έσχατο μέσο για να αποκαλύψει τη συμπεριφορά του δράστη. Αυτό, φυσικά, χρειάζεται μεγάλη προσοχή και μπορεί να γίνει με τη βοήθεια επαγγελματιών ή δημοσιογράφων που ασχολούνται με την προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών.
7. Ψυχολογική υποστήριξη
- Η ψυχολογική υποστήριξη είναι απαραίτητη για να βοηθήσει το θύμα να αντιμετωπίσει το φόβο και την πίεση που αισθάνεται λόγω της οικονομικής και κοινωνικής δύναμης του δράστη. Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας μπορούν να δώσουν τη δύναμη και την καθοδήγηση που χρειάζεται για να κάνει τα επόμενα βήματα.
8. Μαρτυρίες άλλων θυμάτων
- Εάν ο άντρας έχει κακοποιήσει και άλλες γυναίκες ή αν κάποιος άλλος γνωρίζει για τη συμπεριφορά του, μπορεί να βοηθήσει η συλλογή μαρτυριών από αυτούς που έχουν βιώσει κάτι παρόμοιο. Οι μαρτυρίες πολλών θυμάτων μπορούν να ενισχύσουν τη θέση της γυναίκας και να αποδυναμώσουν την επιρροή του δράστη.
Παρόλο που η κατάσταση φαίνεται δύσκολη, το θύμα δεν είναι μόνο του. Με τη σωστή υποστήριξη και την εφαρμογή των κατάλληλων στρατηγικών, μπορεί να αποκαλυφθεί η αλήθεια και να υπάρξει προστασία απέναντι στην κακοποίηση, ανεξάρτητα από την κοινωνική ή οικονομική ισχύ του δράστη.
IV. Τι γίνεται όταν η γυναίκα δε διαθέτει οικονομικούς πόρους
Όταν μια γυναίκα που υφίσταται ενδοοικογενειακή βία δεν διαθέτει οικονομικούς πόρους, η κατάσταση μπορεί να φαίνεται ακόμα πιο δύσκολη, καθώς η οικονομική εξάρτηση από τον κακοποιητικό σύζυγο εντείνει την αίσθηση του εγκλωβισμού. Παρόλα αυτά, υπάρχουν επιλογές και υποστηρικτικοί μηχανισμοί που μπορούν να τη βοηθήσουν να βγει από τη δύσκολη αυτή κατάσταση. Ακολουθούν συγκεκριμένα βήματα που μπορούν να βοηθήσουν:
1. Κοινωνική βοήθεια και δομές υποστήριξης
- Υπάρχουν κρατικές και μη κυβερνητικές οργανώσεις που παρέχουν βοήθεια σε γυναίκες χωρίς οικονομικούς πόρους. Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, λειτουργούν καταφύγια και ξενώνες για κακοποιημένες γυναίκες, όπου μπορούν να βρουν ασφαλή στέγαση και τροφή δωρεάν.
- Επικοινωνία με τη Γραμμή SOS 15900 ή άλλες τοπικές δομές μπορεί να της παρέχει άμεση υποστήριξη και καθοδήγηση. Οι οργανώσεις αυτές βοηθούν με ψυχολογική υποστήριξη, νομικές συμβουλές και φιλοξενία.
2. Καταφύγια και κέντρα φιλοξενίας
- Σε συνεργασία με τις οργανώσεις υποστήριξης, μπορούν να βρεθούν ασφαλείς χώροι διαμονής όπου η γυναίκα και τα παιδιά της μπορούν να ζήσουν προσωρινά, χωρίς κόστος, μέχρι να οργανώσει τη ζωή της μακριά από τον κακοποιητικό σύντροφο.
3. Αναζήτηση οικονομικής βοήθειας
- Υπάρχουν προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας που παρέχουν οικονομική βοήθεια σε γυναίκες που βρίσκονται σε κατάσταση κρίσης. Το κράτος, μέσω προγραμμάτων όπως το Κοινωνικό Εισόδημα Αλληλεγγύης (ΚΕΑ), προσφέρει επιδόματα για άτομα που έχουν ανάγκη.
- Επίσης, οι ΜΚΟ που ασχολούνται με τα δικαιώματα των γυναικών μπορούν να παρέχουν υποστήριξη και χρηματοδότηση για βασικές ανάγκες.
4. Νομική βοήθεια
- Υπάρχουν προγράμματα που προσφέρουν δωρεάν νομική βοήθεια σε γυναίκες που δεν έχουν τα μέσα να πληρώσουν δικηγόρο. Οι δικηγόροι αυτοί μπορούν να αναλάβουν την κατάθεση ασφαλιστικών μέτρων, διαζυγίων ή άλλων δικαστικών ενεργειών για την προστασία του θύματος.
- Η καταγγελία στην αστυνομία μπορεί επίσης να οδηγήσει στην έκδοση ασφαλιστικών μέτρων κατά του δράστη, όπως απομάκρυνση από το σπίτι.
5. Αναζήτηση εργασίας ή επαγγελματικής κατάρτισης
- Πολλές φορές, οι γυναίκες σε τέτοιες καταστάσεις απομονώνονται και χάνουν την οικονομική τους ανεξαρτησία. Υπάρχουν όμως οργανισμοί που προσφέρουν εκπαίδευση και επαγγελματική κατάρτιση σε γυναίκες που προσπαθούν να ξανασταθούν στα πόδια τους. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει προγράμματα εύρεσης εργασίας ή σεμινάρια επαγγελματικών δεξιοτήτων.
- Οι κοινωνικές υπηρεσίες μπορούν να βοηθήσουν με την ένταξη της γυναίκας σε τέτοια προγράμματα.
6. Ενίσχυση ψυχολογικής υποστήριξης
- Η ψυχολογική πίεση μιας τέτοιας κατάστασης είναι τεράστια. Οι οργανώσεις που ασχολούνται με την ενδοοικογενειακή βία προσφέρουν δωρεάν ψυχολογική υποστήριξη, η οποία μπορεί να βοηθήσει τη γυναίκα να διαχειριστεί το άγχος και τον φόβο της, καθώς και να την ενδυναμώσει ώστε να πάρει αποφάσεις για το μέλλον της.
7. Εμπιστοσύνη σε φίλους και συγγενείς
- Αν και ο δράστης μπορεί να έχει επιρροή, είναι σημαντικό να αναζητήσει υποστήριξη από φίλους ή συγγενείς που δεν επηρεάζονται από αυτόν. Αυτοί οι άνθρωποι μπορούν να προσφέρουν προσωρινή στέγαση, οικονομική βοήθεια ή ακόμη και μαρτυρία αν χρειαστεί σε δικαστική διαδικασία.
8. Επικοινωνία με ΜΚΟ και δομές αλληλεγγύης
- Οργανώσεις όπως η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου ή άλλες τοπικές γυναικείες οργανώσεις παρέχουν εξειδικευμένη βοήθεια σε γυναίκες χωρίς πόρους, τόσο με υλική υποστήριξη όσο και με πληροφορίες για να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους.
9. Προγραμματισμένη διαφυγή
- Εάν η κατάσταση είναι επικίνδυνη, πρέπει να γίνει ένα μυστικό πλάνο διαφυγής. Αυτό περιλαμβάνει την προετοιμασία εγγράφων, χρήματα που μπορεί να συγκεντρώσει με βοήθεια από τρίτους, και μια στρατηγική έξοδο από το σπίτι όταν ο δράστης δεν βρίσκεται εκεί.
10. Εκπαιδευτικές ευκαιρίες για παιδιά
- Τα παιδιά δεν πρέπει να παραμένουν σε κακοποιητικά περιβάλλοντα. Οι δομές υποστήριξης μπορούν να βοηθήσουν ώστε να βρουν ασφαλείς χώρους διαμονής και να συνεχίσουν την εκπαίδευσή τους, ενώ προστατεύονται από τον κίνδυνο της βίας.
Αν και η οικονομική εξάρτηση καθιστά τα πράγματα πιο περίπλοκα, δεν σημαίνει ότι η γυναίκα δεν έχει επιλογές. Με την κατάλληλη υποστήριξη από κοινωνικές υπηρεσίες, νομικά εργαλεία και οργανώσεις, μπορεί να βρει τρόπους να απελευθερωθεί από τη βία και να ανακτήσει την ανεξαρτησία της.
"Ποινική Ευθύνη και Αντιμετώπιση της Ενδοοικογενειακής Βίας:
Ο Ρόλος του Περιγύρου και η Στήριξη των Θυμάτων"
Ο περίγυρος του βίαιου άντρα έχει ποινική ευθύνη?
Ναι, ο περίγυρος ενός βίαιου άντρα μπορεί να έχει ποινική ευθύνη, εφόσον εν γνώσει τους καλύπτουν ή διευκολύνουν την κακοποιητική του συμπεριφορά. Σύμφωνα με το ελληνικό δίκαιο, υπάρχουν συγκεκριμένες περιπτώσεις στις οποίες τα άτομα που γνωρίζουν για τη βία και δεν την καταγγέλλουν μπορεί να θεωρηθούν υπεύθυνα ή συνένοχοι.
1. Συνέργεια σε έγκλημα
- Εάν κάποιος βοηθά τον δράστη να καλύψει ή να συνεχίσει τις κακοποιητικές του πράξεις, μπορεί να θεωρηθεί συνεργός. Η συνεργία μπορεί να περιλαμβάνει άτομα που προσφέρουν ενεργή βοήθεια, ή ακόμα και εκείνους που υποκινούν ή ενθαρρύνουν τον δράστη.
- Ο συνεργός μπορεί να αντιμετωπίσει ποινές, ανάλογα με τη σοβαρότητα της βίας που καλύπτεται. Για παράδειγμα, αν πρόκειται για σοβαρή σωματική βία ή ακόμα και απόπειρα ανθρωποκτονίας, οι συνέπειες μπορεί να είναι βαριές.
2. Παρασιώπηση εγκλήματος
- Το άρθρο 232 του Ποινικού Κώδικα προβλέπει ότι όποιος γνωρίζει για ένα έγκλημα που έχει διαπραχθεί ή πρόκειται να διαπραχθεί και δεν το καταγγέλλει, μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπος με την κατηγορία της παρασιώπησης εγκλήματος. Αυτό ισχύει εάν κάποιος γνωρίζει για τη βία και δεν αναφέρει τίποτα στις αρμόδιες αρχές, ιδίως εάν η βία θέτει σε κίνδυνο τη ζωή ή την υγεία του θύματος.
3. Συγκάλυψη
- Η ενεργή συγκάλυψη εγκλημάτων, όπως η καταστροφή αποδεικτικών στοιχείων ή η παρεμπόδιση της δικαιοσύνης, αποτελεί ποινικό αδίκημα. Αν ο περίγυρος του βίαιου άντρα επιχειρεί να συγκαλύψει την κακοποίηση, μπορεί να κατηγορηθεί για παρεμπόδιση της δικαιοσύνης ή καταστροφή αποδεικτικών στοιχείων.
- Η καταστροφή αποδεικτικών στοιχείων μπορεί να περιλαμβάνει την απόκρυψη ή καταστροφή μηνυμάτων, φωτογραφιών ή άλλων αποδεικτικών στοιχείων της κακοποίησης.
4. Ευθύνη των επαγγελματιών
- Αν η κακοποίηση είναι γνωστή σε επαγγελματίες που έχουν καθήκον να αναφέρουν τέτοιες καταστάσεις (π.χ., γιατροί, κοινωνικοί λειτουργοί, δάσκαλοι), αλλά αποτυγχάνουν να το κάνουν, ενδέχεται να βρεθούν υπόλογοι για παράβαση καθήκοντος.
- Οι επαγγελματίες αυτοί είναι νομικά υποχρεωμένοι να αναφέρουν την κακοποίηση εάν αντιληφθούν ότι το θύμα είναι σε κίνδυνο.
5. Προστασία του θύματος
- Σε περιπτώσεις όπου ο περίγυρος παρεμβαίνει για να αποτρέψει τη γυναίκα από το να καταγγείλει τη βία ή την απειλεί για να παραμείνει σιωπηλή, μπορεί να κατηγορηθεί για εμποδισμό της διαδικασίας της δικαιοσύνης. Αυτή η συμπεριφορά θεωρείται επίσης σοβαρή ποινική πράξη.
6. Ευθύνη για παραμέληση ανηλίκων
- Εάν υπάρχουν παιδιά στο σπίτι που γίνονται μάρτυρες της βίας ή υφίστανται κακοποίηση, ο περίγυρος που γνωρίζει για την κατάσταση και δεν ενεργεί μπορεί να αντιμετωπίσει κατηγορίες για παραμέληση ανηλίκων. Το να αφήσουν τα παιδιά σε ένα κακοποιητικό περιβάλλον χωρίς να λάβουν μέτρα μπορεί να θεωρηθεί εγκληματική παραμέληση.
7. Ανθρώπινα δικαιώματα
- Οποιαδήποτε συγκάλυψη ή αμέλεια να αναφερθεί η ενδοοικογενειακή βία παραβιάζει επίσης τα θεμελιώδη δικαιώματα του θύματος. Εάν οι ενέργειες του περίγυρου υποβιβάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα του θύματος, μπορεί να υπάρχουν και νομικές συνέπειες που αφορούν τη διασφάλιση της προστασίας των θυμάτων βίας.
Συνοψίζοντας, τα άτομα που καλύπτουν τη βία ή αποτυγχάνουν να την καταγγείλουν, μπορεί να έχουν ποινικές ευθύνες, ιδίως αν η πράξη αυτή επηρεάζει σοβαρά την ασφάλεια ή την υγεία του θύματος. Αν το θύμα βρει το θάρρος να προβεί σε καταγγελία, οι αρχές μπορούν να ερευνήσουν και να επιβάλουν κυρώσεις όχι μόνο στον δράστη αλλά και σε όσους τον προστατεύουν ή καλύπτουν τις πράξεις του.
''τιμωρείτε τους ατάκτους ίνα μη υπεραίρωνται''
(Απόστολος Παύλος)
